To  ημερολόγιο μιας Έκθεσης…της Μαρίας Μουζούρη

Παραμονή της έναρξης της έκθεσης, τρέξιμο και  άγχος. Τα πάνελ είναι μπλε και οκτώ, το στήσιμο και η φωτογράφηση έχει γίνει για επτά και αυτά άσπρα. Τεχνικά θέματα  ρουτίνας για όσους έχουν συνηθίσει να συμμετέχουν στις εκθέσεις. Για μένα το θέμα δεν είναι καθόλου απλό. Πρέπει η εικόνα να δοθεί άψογα. Δεν είναι μόνο το «Δημοσθένης»που εκπροσωπείται εδώ….είναι η Γουμένισσα…είναι το Πάικο.

Δείξαμε όμορφες φωτογραφίες, το βουνό, τα ποτάμια, τα αμπέλια. Οι οινοποιοί μας δώσανε τα κρασιά τους, να’ναι καλα οι άνθρωποι, μας δώσανε γεύσεις για να μας βοηθήσουν με επιχειρήματα «αισθήσεων» να εξηγήσουμε στον κόσμο τον τόπο.  Ο Δήμος Γουμένισσας μας βοήθησε να φέρουμε τα ξακουστά «Χάλκινα της Γουμένισσας» στην έκθεση τουρισμού. Η εκδήλωση ανακοινώθηκε στο δικτυακό χώρο και από τα μεγάφωνα της έκθεσης και όλοι οι συνεκθέτες αδημονούσαν από την πρώτη μέρα κιόλας να ακούσουν τους Χάλκινους ήχους. Οι επισκέπτες κοντοστέκονται να δοκιμάσουν τα παξιμάδια του ‘Φούρνου στην Πλατεία’, το ξινόμαυρο κρασί με Νεγκόσκα της Γουμένισσας, πότε του Αϊδαρίνη,  πότε του Ευτυχίδη, πότε του Τάτση και πότε του Χατζηβαρύτη. Σε όλους αρέσουν όλοι κάτι θετικό έχουν να πουν. Όλοι αναρωτιούνται «Μα, που είναι η Γουμένισσα;»

Ωραία λοιπόν, το αποφάσισα! Δεν θα περάσει κανένας μπροστά από το περίπτερο μας χωρίς να μάθει το που βρίσκεται….

Από την πρώτη μέρα αναρωτιόμουν, «Γιατί…;» γιατί έχει τόση σημασία για εμένα να τα γνωστοποιήσω στο κοινό της έκθεσης όλα αυτά; Ήρθε έτσι στη σκέψη μου μια ανάμνηση εφηβική.

Απρίλιος 1993, Μπενίτσες Κέρκυρας, Πενταήμερη Εκδρομή Λυκείου. Είμαι 17 και το γλεντάμε από την πρώτη μέρα της εκδρομής. Ολοι οι φίλοι μου ήδη έχουν ακούσει για την Γουμένισσα, τον τόπο της μισής καταγωγής μου . Από τις περιγραφές και από τον ενθουσιασμό μου στις περιγραφές,  όσοι δεν έχουν ήδη έλθει, θέλουν και ονειρεύονται , χωρίς να ξέρουν το γιατί, μια μέρα να έρθουν…στα μονοπάτια του  Πλάτανου, της Οξιάς και της Καστανιάς. Στο ξενοδοχείο που έχουμε κλείσει λοιπόν,έτσι όπως σαν αφηνιασμένα τρέχουμε από το ένα δωμάτιο στο άλλο,  από τον έναν όροφο στον από πάνω και μετά στον από κάτω….ακούμε…κάτι σαν ψαλμωδίες (!), κάτι όχι και πολύ πιθανό να ακούσεις να παίζουν τα κασετόφωνα της εποχής, εν μέσω πενταήμερης. Ρωτάω , ‘Τι είναι αυτό που ακούγεται;’ και μου απαντούν ‘Κάνουν πλάκα, ένα λύκειο από την Θεσσαλονίκη’…σκύβω να δω….και είναι….το Τεχνικό Λύκειο της Αξιούπολης στο οποίο πάνε πολλά παιδιά, φίλοι και γνωστοί από τη Γουμένισσα. Χαρές και γέλια, πλάκες και χαβαλές….αλλά και μια μεγάάάλη απορία :

-‘Γιατί ρε είπατε ότι είστε από Θεσσαλονίκη’ τους ρωτάω….

-‘Ε, που να εξηγούμε τώρα πού είναι η Γουμένισσα’ μου λένε…και θυμάμαι…θύμωσα!

Μάιος 2009, Ανθούσα Αττικής, Έκθεση ‘Τουριστικό Πανόραμα’ Είμαι 34 και  μοιράζω χαμόγελα στους επισκέπτες του περιπτέρου του οποίου ο τίτλος γράφει ‘Παραδοσιακός Ξενώνας ‘Δημοσθένης΄ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ. Πλησιάζουν οι πρώτοι….με ρωτούν

-‘Μήπως ξέρετε που είναι η Νομαρχία Ιωαννίνων, εσείς που είστε και γείτονες από την Ηγουμενίτσα…;’ Συνεχίζοντας να χαμογελάω,  τους λέω :

-‘Λάθος γειτονιά! Γουμένισσα Κιλκίς, σύνορα με Πέλλα’.

Έρχεται κόσμος , δεν συμμετέχουν και πολλά καταλύματα στην έκθεση οπότε το μικρό περίπτερο  με την παραδοσιακή, ζεστή αίσθηση, τραβάει την προσοχή…πλησιάζουν….

-‘Καλησπέρα σας, εσείς ξέρετε που είναι η Γουμένισσα;’ Μου απαντούν:

– ‘Βέβαια…το Πάσχα βρεθήκαμε εκεί!!’ Σκέφτομαι ‘Ωραία…είδαν τον τόπο μας στα καλύτερα του!’ και τους ρωτάω :

-‘Πώς κι έτσι ;’ και με χαμόγελο πλατύ μου λένε :

-‘Μα, περάσαμε απέναντι…..ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ!’

‘Άαααααντε πάλι…πάμε ένα ακόμα μάθημα Γεωγραφίας…Ευτυχώς το φυλλάδιο μας έχει στην πίσω του όψη ένα μικρό σκαρίφημα αντί χάρτη, που δείχνει ξεκάθαρα τη σχετική θέση της Γουμένισσας, ΒΔ της Θεσσαλονίκης και ΒΑ της Έδεσσας….’Ωραία λέω, από εδώ και πέρα θα το χρειαστώ αυτό…’ Το έπιασα στο χέρι….και πράγματι, το χρειάστηκα στο 95% των επαφών μου με τους επισκέπτες. Πέρασαν τέσσερις μέρες με μαθήματα Γεωγραφίας

-‘Καλησπέρα σας, εσείς ξέρετε που βρίσκεται η Γουμένισσα…;’

-Βεβαίως,  Δυτικά, κοντά στην Πάργα!

….ο επόμενος…

-Και, βέβαια ξέρουμε ρε κοπέλια, τι μας πέρασες, Έλληνες είμαστε! Η Ηγουμενίτσα, ένα από τα μεγάλα λιμάνια του Ιονίου…!

-Ξέρουμε, ένα λιμάνι χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον!

-Ασφαλώς, είμαι από τα Γιάννενα και έχω πάει πολλές φορές για να περάσω στα νησιά!

….ο επόμενος…και ο επόμενος…και ο επόμενος….τα ίδια…

Για να μην γίνομαι άδικη, άκουσα και απαντήσεις του στυλ :

-Χμ, κάπου Βόρεια δεν είναι;

-Και βέβαια ξέρω…έκανα φαντάρος εκεί! Αχ, τι μου θύμησες τώρα! Υπάρχει ακόμα το στρατόπεδο; (‘Όχι, ερημώνει…’ ήταν η απάντηση!!)

-Είναι ακουστή για τα Χάλκινα της, ασφαλώς την ξέρουμε….Τιιιιιιι;; Έπαιξαν εδώ χθες τα ΄Χάλκινα’ και τους  χάσαμε;; Τι ατυχία!!

-Γουμένισσα…! Απίστευτο ξινόμαυρο! Ναι, την ξέρω και θα ήθελα πολύ να πάω!

-Ναι, αμέ, ήμουν φαντάρος στο Πολύκαστρο…βγαίναμε Γουμένισσα γιατί είχε ωραία μαγαζιά…και κορίτσια!

Α, βρέθηκε και κάποιος που μου είπε…’Από εκεί είσαι? Σο πράβις;;’ (τι κάνεις;). Χάρηκα κι εγώ που μου το έμαθε η γιαγιά μου ότι απαντούν ‘Άρνου'(Καλά)… κι έτσι έκανα και το κομμάτι μου…ότι ντεμέκ ξέρω  μια απο τις ντόπιες διαλέκτους (που τέτοια τύχη!….θα χαθεί κι αυτή η διάλεκτος…και εγώ θα λέω ότι κάποτε, την μιλούσαν οι δικοί μου κι εγώ δεν την έμαθα ποτέ!)

Τέλος πάντων….το θέμα είναι ότι ζήτημα είναι να βρέθηκαν στις τέσσερις μέρες 10 επισκέπτες να μου πουν ότι ξέρουν την Γουμένισσα….και να μην εννοούν την Ηγουμενίτσα…και να ξέρουν πράγματι που είναι.  Το συναίσθημα που ένιωσα, αν και πιο έντονο αυτή τη φορά, ήταν σαν εκείνη την πρώτη μέρα της πενταήμερης στην Κέρκυρα. ‘Γιατί ρε δε μιλάτε για τον τόπο σας;‘ Όλοι εσείς που φύγατε, ριζώσατε στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και πόλεις άλλες….γιατί δεν μιλάτε για τον τόπο σας; Όλοι ξαναγυρνάτε…με πρώτη ευκαιρία…έχει κάτι η ‘Γκουμέντσα’ που μας τραβάει και δεν μπορούμε να λείψουμε για πολύ. Βέβαια, να μου πεις, καλό είναι όταν φεύγεις από έναν τόπο και πας σε έναν άλλο, να μιλάς για τον τόπο που πήγες και όχι για αυτόν που άφησες πίσω…έτσι, για να προχωρήσει η ζωή, να πάει παρακάτω…αλλά…όχι κι  έτσι ρε παιδιά!

Οι υπόλοιποι; Εσείς που ζείτε στη Γουμένισσα…εσείς που κατέχετε τις δημόσιες θέσεις και τα αξιώματα τα πολλά, σήμερα και παλιότερα, κι εσείς που δεν κατέχετε καμία θέση και κανένα αξίωμα…έχετε σκεφτεί ποτέ την ευθύνη σας και το ρόλο σας ως ‘πρεσβευτές’ του τόπου μας; Ναι…εσείς! Έχετε ποτέ αναλογιστεί….τι είναι αυτό που πρεσβεύετε; Αν το έχετε αναλογιστεί…τι κάνετε για αυτόν τον τόπο;; Υπάρχουν μέρη που δεν έχουν τα κρασιά μας, δεν έχουν τις μπάντες μας τις χάλκινες, δεν έχουν το βουνό το απίστευτο που έχουμε εμείς….αλλά οι κάτοικοι τους, όπου βρεθούν κι όπου σταθούν, για τον τόπο τους μιλούν, τον τόπο τους φροντίζουν…την ζωή τους την ίδια δηλαδή! Με ποιόν τρόπο; Αγαπώντας τον! Μη μολύνοντας τον! Προσπαθώντας για την διατήρηση και την ανάδειξη της κάθε ομορφιάς του και αγωνιώντας για την εξάλειψη της κάθε ασχήμιας.

ΟΚ, εντάξει…κάποιοι από εσάς νιώθετε αδικημένοι από τα λόγια του θυμού μου, γιατί ακριβώς αυτό κάνετε, αγαπάτε τη Γουμένισσα και αγωνίζεστε για αυτή. Μπράβο! Μπράβο σας! Πόσοι είστε όμως;; Δεν μιλώ για σας….μιλάω για τους άλλους! Αυτούς που βρίζουν τον τόπο στον οποίο διαρκώς ξαναγυρνούν, αυτούς που βρίζουν τους ανθρώπους από τους οποίους έχουν εξάρτηση και διαρκώς τρέχουν να ξαναδούν, αυτούς που μένουν εδώ μόνο και μόνο για να σχολιάζουν ειρωνικά τα κακώς κείμενα, απλοί θεατές αυτών που συμβαίνουν. Την ευθύνη σας απέναντι σε αυτό που συμβαίνει την νιώθετε; Την αισθάνεστε; Για όλα τα στραβά που συμβαίνουν γύρω μας, έχουμε ευθύνη…απλά και μόνο επειδή τα παρατηρούμε χωρίς να αντιδρούμε. Την δύναμη μας και την ευθύνη μας…επιτέλους ας την κατανοήσουμε!

Κάπου εδώ θα κλείσω….με μια ευχή! Είθε να φτάσει η στιγμή που θα λέω ότι η οικογένεια μου έχει ένα μικρό παραδοσιακό ξενοδοχείο στη Γουμένισσα και ο νοητός χάρτης στο μυαλό του συνομιλητή μου θα δείχνει τους πρόποδες του μαγικού Πάικου, ενός Πάικου καθαρού και προστατευμένου, θα ακούει στο πίσω μέρος της σκέψης του Βαλκανικές Μουσικές Χάλκινες και η ευωδιά του Ξινόμαυρου και του Τσίπουρου θα τον κατακλύζει….

Μαρία Μουζούρη, Εσωτερική Μετανάστης