Παρουσιάζει η Γλύκα Στόιου
Με την εικαστικό Χρυσή Αμανατιάδου μεγαλώσαμε μαζί. Η παιδική, εφηβική, φοιτητική, ενήλικη ζωή μου είναι γεμάτη από αναμνήσεις μαζί της, με τρέλες, γέλια – άπειρα γέλια – παιχνίδι, ιστορίες, συζητήσεις, αντιρρήσεις, περιπέτειες. Ζυμωθήκαμε στη Γουμένισσα, με τις εικόνες του βουνού Πάικου, τις μυρωδιές του μούστου, τα Χάλκινά της, τα ήθη και τα έθιμά της, τα χρώματά της, με τους ανθρώπους της. Εκεί μάθαμε να αγαπάμε άνευ όρων, να συγχωρούμε, να διεκδικούμε, να δημιουργούμε, να λύνουμε τις διαφορές μας, να γελάμε δυνατά.
Ανάμνηση #1: Να σκαρφαλώνουμε πάνω στα δέντρα, για να κλέψουμε αφούζια (έτσι λέμε τα πράσινα δαμάσκηνα). Και να φωνάζουν έξαλλοι οι γονείς: «Τόσα αφούζια έχουμε εμείς! Τι δουλειά έχετε στα ξένα αφούζια»;
Ανάμνηση #2: Μου έσπασε το χέρι σε μια προσπάθεια να μάθω… καλλιτεχνικό πατινάζ πάνω σε κάτι πάγους της συμφοράς και κάμποσα χρόνια αργότερα της έσπασα το πόδι. Όχι ως αντίποινα φυσικά, αλλά για να της σώσω τη ζωή! Σε ένα άγριο κυνηγητό στο προαύλιο του σχολείου, ανέβηκε πάνω σε ένα ύψωμα, σκόνταψε, την έπιασα στον αέρα για να μη σπάσει το κεφάλι της, αλλά τελικά… έσπασε το πόδι της. Κάθε φορά που βλέπω γύψο, θυμάμαι τη Χρυσή.
Ανάμνηση #3: Μετά από «περιπέτεια» πάνω στο βουνό (έτσι λέγαμε την πεζοπορία), εφηβάκια ακόμα, να τραγουδάμε και να χορεύουμε κατά μεσής του δρόμου συρτό, μπαϊντούσκα και… Χρήστο Δάντη: «Σκάσε, απ’ τη σκέψη μου βγες, δε μιλούν οι σκιές».
Ανάμνηση #4: Να γράφουμε η μία στην άλλη – σπούδαζε Φλωρεντία, σπούδαζα Θεσσαλονίκη. Ήταν εποχή της παρακμής για την αλληλογραφία – αλλά ήταν παλιακός τρόπος επικοινωνίας και μας άρεσε. Αν κάποιος αναζητήσει τα δικά μου γράμματα, δε θα τα βρει ποτέ – έκαψε όλη της την αλληλογραφία λίγο προτού φύγει από την Ιταλία, ως ένδειξη απόσχισης από το παρελθόν. Μόλις το έμαθα, ξύπνησαν μέσα μου όλα τα πρωτόγονα ένστικτα… Ήθελα να την πνίξω! Εγώ τα δικά της γράμματα τα έχω!
Ανάμνηση #5: Ημιμαραθώνιος στο Πάικο – αυτή από τους εμπνευστές της διοργάνωσης, εγώ εθελόντρια να μοιράζω αναμνηστικά μετάλλια στους συμμετέχοντες. Κρύο, κρασί και κάστανα.
Αμέτρητες ακόμα αναμνήσεις. Ήταν ατίθασο παιδί, εγώ το ακριβώς αντίθετο. Η Χρυσή πέρασε την εφηβεία με συγκρούσεις, εγώ με απομόνωση, σιωπή και θλίψη. Ο θηλυκός Τσε και το emo. Προσπαθούσαμε να καταλάβουμε τον κόσμο, βρίσκαμε τις ισορροπίες μας, μας άρεσε να βγάζουμε σε μας και τους άλλους παρατσούκλια, από πάντα κάναμε πολλή παρέα, από πάντα θαύμαζα την επαναστατικότητά της, τη δύναμη του μυαλού της, τον τρόπο που αναζητούσε την αλήθεια, την αυθεντικότητά της.
«Συνειδητοποίησα από πολύ νωρίς, από την εφηβεία μου ακόμα, ότι η τέχνη θα ήταν για εμένα μια φωνή ελευθερίας. Ο δρόμος που θα μου επέτρεπε να κινηθώ χωρίς κανέναν περιορισμό σκέψης σε ό,τι και αν ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Μου έλεγαν ότι ήμουν ατίθαση από μικρή, επειδή ήθελα να γνωρίσω τον κόσμο μέσα από τη δική μου γνώση και όχι μέσα από τις αυθεντίες τρίτων. Στην τέχνη ταίριαζε το μυαλό μου, οπότε μετά το γυμνάσιο ξεκίνησα την προετοιμασία για την σχολή καλών τεχνών».
Βρήκαμε και οι δύο καταφύγιο στην τέχνη.
«Η Ιταλία είναι η πιο ιδιαίτερη εμπειρία της ζωής μου, που με σημάδεψε βαθιά» μου γράφει. «Ξαφνικά, στα 19 μου βρέθηκα να ζω στη Φλωρεντία – αυτό και αν ήταν αλλαγή! Είχα την τύχη να σπουδάσω σε μια από τις πιο όμορφες ευρωπαϊκές πόλεις, στη μητέρα της Αναγέννησης και ευχαριστώ πολύ τους γονείς μου που με στήριξαν σε αυτό. Εκεί ήταν τα πρώτα βήματα και οι πειραματισμοί με τα υλικά που έφτασαν σήμερα να αντιπροσωπεύουν τη δουλειά μου».
«Στη Φλωρεντία, έμενα δίπλα στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Carreggi και είχα αποκτήσει μια καλή επαφή με τους ακτινολόγους, με τους οποίους μοιραζόμασταν τον ίδιο ενθουσιασμό για την “απεικονιστική” του ανθρώπινου σώματος. Μου εκτύπωναν εξαιρετικές ακτινογραφίες και έτσι, δημιούργησα ένα πολύ μεγάλο αρχείο από διάφορα είδη απεικονιστικών μεθόδων, όπως μαστογραφίες, αξονικές, μαγνητικές, πανοραμικές, στεφανιογραφίες. Για παράδειγμα, στις στεφανιογραφίες — με τη βοήθεια της σκιαγραφικής ουσίας — φωτογραφίζονται οι τρεις κύριες στεφανιαίες αρτηρίες, τις οποίες μπορείς να δεις σε μια συναρπαστική κίνηση. Αχνoφαίνεται και η καρδιά μέσα σε όλη αυτή την κίνηση, η οποία διακρίνεται τόσο αφαιρετικά και εντυπωσιακά αισθητικά, που από μόνη της η στεφανιογραφία είναι για εμένα έργο τέχνης! Έχω κάνει ένα έργο με προσαρμογή τη στεφανιογραφία της γιαγιάς μου σε κίνηση, συνδυάζοντας προβολή σε ένα σχεδιαστικό κομμάτι, τοποθετημένο πάνω σε ένα δοκάρι καστανιάς από παλιό μακεδονίτικο σπίτι. Το ονόμασα Plexus Cardiacus και είναι από τα αγαπημένα μου (https://www.youtube.com/watch?v=an7pAYhA3tE)».
Μετά τις σπουδές, εγώ πήρα το δρόμο για την Αθήνα και τις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου, ενώ η Χρυσή άφησε τις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου για να επιστρέψει πίσω στην πατρίδα.
«Τον τόπο που μεγάλωσα, τη Γουμένισσα, τον αγαπώ πάρα πολύ και τον σέβομαι βαθιά! Είναι για εμένα ένα μέρος πολύ ξεχωριστό, με μια απερίγραπτη ομορφιά που τη συμπληρώνει το πανέμορφο τοπίο του Πάικου. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που μεγάλωσε σε ένα τόσο όμορφο και ασφαλές περιβάλλον. Από εδώ ξεκινά ό,τι έχω γίνει σαν άνθρωπος… από τον τόπο μου! Επέλεξα πολύ συνειδητά μετά από αρκετά χρόνια να ξαναγυρίσω σε όλη αυτή την ομορφιά – εδώ είναι άλλωστε και οι άνθρωποι της ζωής μου. Το αίσθημα αυτό είναι για εμένα ζωτικής σημασίας… Από το σπίτι μου βλέπω παντού το Πάικο και σε ένα λεπτό περπατώ μέσα σε μονοπάτια προς το ποτάμι».
Το μετανιώνει καμιά φορά που επέστρεψε στα παλιά μας τα λημέρια;
«Δεν μπορώ να ζήσω μακριά από τον τόπο μου. Δεν ήμουν ποτέ άνθρωπος της πόλης τελικά! Το Πάικο είναι για εμένα η αρχή και το τέλος, το καταφύγιό μου. Η μυρωδιά της γης, ειδικά όταν είναι βρεγμένη… οι μυρωδιές από τα δέντρα και τα φύλλα, η μυρωδιά του μούστου και του χειμωνιάτικου αέρα είναι πράγματα βαθιά χαραγμένα στο μυαλό μου. Ποτέ δεν αισθάνθηκα απομονωμένη από τις εξελίξεις επειδή επέλεξα να ζω στην επαρχία. Κάποτε, άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου με συμβούλευσαν πως θα έπρεπε να επιλέξω να εγκατασταθώ στην Αθήνα, αν θέλω να εξελιχτώ καλλιτεχνικά και να δημιουργήσω. Ακόμα ένας αστικός μύθος. Δημιουργείς εκεί που το μυαλό σου τροφοδοτεί τη δημιουργία, στο περιβάλλον που σε εμπνέει»!
Και κάποια στιγμή, η «ατίθαση» Χρυσή, που επέλεξε να αφήσει τα καλλιτεχνικά σαλόνια της Φλωρεντίας, που σπάνια καθόταν στην τάξη αγγελούδι, που τα θρανία του σχολείου στέναζαν από τα σκονάκια, τα στιχάκια, τα σκιτσάκια της, κάνει και πάλι τη μεγάλη ανατροπή και ανακοινώνει ότι θα γίνει εκπαιδευτικός και θα διδάσκει καλλιτεχνικά στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
«Το αγαπάω το σχολείο. Πάντα το αγαπούσα. Η εργασία στην εκπαίδευση είναι μια καθημερινή αναμέτρηση με τον εαυτό μου. Είμαστε παιδαγωγοί και αυτό είναι μια πολύ μεγάλη ευθύνη. Από τα χέρια μας περνά κάθε μέρα το μέλλον αυτής της χώρας. Η δύναμη της δημιουργικότητας χτίζει ανθρώπους που μαθαίνουν να πιστεύουν στον εαυτό τους και εγώ πιστεύω στη δημιουργικότητα των μαθητών μου. Τους ενθαρρύνω συνεχώς να την ανακαλύψουν».
«Δυστυχώς, η καλλιτεχνική Παιδεία στο Ελληνικό σχολείο είναι πολύ υποτιμημένη… Δεν έχουμε ούτε καν εργαστήρια! Αυτό είναι τεράστιος περιορισμός στο φάσμα των δραστηριοτήτων και των υλικών που θα μπορούσαμε ως καθηγητές καλλιτεχνικών να αναπτύξουμε με τα παιδιά μέσα στη σχολική τάξη. Οι καλλιτέχνες έχουμε εργαστήρια! Επιβάλλεται! Στα σχολεία δε θα έπρεπε να συζητάμε για το αυτονόητο! Μακάρι να το κατανοούσε αυτό και το υπουργείο παιδείας…»
Τα σύγχρονα επιστημονικά πεδία έρευνας – ειδικά στο χώρο των νευροεπιστημών – την έχουν ωθήσει σε μια δημιουργική αναζήτηση. Στα έργα της είναι εμφανής η σημασία στη μελέτη της ανθρώπινης ανατομίας και φυσιολογίας – ιδιαίτερα η μελέτη και η χαρτογράφηση του ανθρώπινου εγκεφάλου και η εξέλιξη του μέσα στο χρόνο.
«Όλα αυτά τα χρόνια, νιώθω ότι παίρνω παρά πολλά από την καθημερινή μου επαφή με τους εφήβους. Θεωρώ ότι όλη αυτή η χημεία ανατροφοδοτεί τη δημιουργική μου αναζήτηση και στο σχολείο, αλλά και στο εργαστήριό μου! Μου αρέσει να φέρνω μέσα στην τάξη τον ενθουσιασμό μιας νέας ιδέας. Όλη αυτή η γνώση που έχω αποκομίσει από τη μελέτη στις νευροεπιστήμες, σαφώς και μου δίνει νέους ορίζοντες εφαρμογής μέσα στην τάξη. Για παράδειγμα, κάνουμε σχέδιο με το αντίθετο χέρι… και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά τις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Και τα παιδιά ακολουθούν με ενθουσιασμό».
«Με γοήτευε μια ζωή η επιστήμη, την παρακολουθώ στενά, είναι η μεγάλη μου αγάπη! Η τέχνη και η επιστήμη έχουν πάρα πολλά κοινά σημεία μεταξύ τους. Και οι δυο ξεπηδούν από τη βαθιά δημιουργικότητα του ανθρώπινου νου! Πάντοτε ήταν πρωτοπόρες, ακόμα και όταν οι κοινωνίες δεν ήταν έτοιμες και πρόθυμες να τις ακολουθήσουν. Η τέχνη και η επιστήμη δεν έχουν “πρέπει”, έχουν αναζήτηση… έχουν Γνώση! Δεν αγαπούν το συμβιβασμό»!
«Τα υλικά που χρησιμοποιώ δημιουργούν την αίσθηση ότι τα έργα μου είναι… λίγο πολύ “χειρουργικά” και γι’ αυτό κατανοώ το λόγο που η δουλειά μου είναι ιδιαίτερα αγαπητή στον ιατρικό χώρο. Στο τελευταίο έργο μου που είναι αυτοβιογραφικό, με τίτλο Vagus Nerve Stimulation, έχω προσθέσει υλικά σπονδυλοδεσίας που φορούσα εγώ στον αυχένα μου, για να σταθεροποιηθούν οι Α4-Α5 σπόνδυλοι. Τι όμορφα υλικά… αλλά δυστυχώς πανάκριβα! Γι’αυτό… μην πετάτε ποτέ υλικά που είχατε μέσα σας… δώστε τα σε εμένα, σίγουρα δε θα πάνε χαμένα»!
«Μου αρέσει να χρησιμοποιώ ένα μεγάλο εύρος υλικών, θέλω να πειραματίζομαι συνεχώς. Mου προκαλεί το ενδιαφέρον όλη αυτή η πολυπλοκότητα. Ποτέ δε μου άρεσε η συμβατική χρήση των υλικών, θεωρώ πως περιορίζει τη δική μου αφήγηση. Το να συνδυάσεις τα υλικά με την ιδέα και να πάρεις ένα επιθυμητό εικαστικό αποτέλεσμα είναι σαν μια χημική αλληλουχία. Tο ταίριασμα της ακτινογραφίας με το ξύλο, το γυαλί, το δέρμα, τα νήματα και τα χρώματα συν το σχεδιαστικό κομμάτι είναι μια συνεχόμενη πρόκληση. Και μην ξεχνάς ότι πρέπει να έχεις πολύ καλά υπόψη τη συνεχόμενη μεταβολή των υλικών μέσα στο χώρο και το χρόνο, καθώς και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Ειδικά το ξύλο — στη μη επεξεργασμένη μορφή του, όπως δηλαδή το δουλεύω εγώ — είναι ένα απρόβλεπτο και δύσκολο υλικό».
Η Χρυσή δουλεύει κατά κύριο λόγο την καστανιά που βρίσκεται άφθονη στο μεγάλο καστανόδασος του Πάικου, αλλά και ξύλα που βρίσκει θαμμένα ή παρατημένα εδώ κι εκεί: πάνω στο βουνό, σε εγκαταλελειμμένα σπίτια, στους νερόμυλους, στο ποτάμι.
«Πρόκειται για ένα υλικό που αφηγείται την ιστορία. Κουβαλάει αναμνήσεις, στιγμές και μυρωδιές ανθρώπων που έχουν φύγει πια, τα γέλια, τους φόβους, τους πολέμους. Πολλά από τα έργα μου είναι από ξύλα που κουβαλάνε μια ιστορία τουλάχιστον 250 χρόνων. Με γοητεύει το παλαιωμένο υλικό… το αναζητώ. Έσκαβα στα συντρίμμια των παλιών νερόμυλων της περιοχής μου για να βρω τα ξύλα που ήθελα — άλλα από αυτά τα αναζήτησα σε παλιά μακεδονίτικα σπίτια. Αυτά τα ξύλα συντρόφευαν επί πολλές δεκαετίες ανθρώπους που τώρα η ανάμνηση τους είναι πια θολή και ξεθωριασμένη. Η κίνηση μέσα στο χωροχρόνο που κατανοεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένας συμβολισμός που χρησιμοποιώ στη δουλειά μου – αυτή η συνεχόμενη αλλαγή, από την οποία τίποτα δε διαφεύγει, ούτε καν η αυταπάτη των σταθερών συστημάτων που φαντασιακά δημιουργεί ο άνθρωπος, για να ξεφύγει από την αγωνία του αβέβαιου».
Και από το μεράκι και την αγάπη των νέων ανθρώπων που επέλεξαν να ζουν στον τόπο τους προέκυψε και ο Ημιμαραθώνιος Πάικου πριν από 8 χρόνια περίπου. Μία από τους πρωτεργάτες και η Χρυσή, που πίνει νερό στο όνομα του Πάικου, πρόεδρος της διοργάνωσης και επικεφαλής του συντονισμού διαδρομής του Ημιμαραθώνιου.
«Αυτός ο τόπος έχει κάτι μαγικό! Ήμασταν μια ομάδα νέων ανθρώπων που επενδύσαμε συναισθηματικά και οικονομικά στην ιδέα να ζήσουμε εδώ και να κάνουμε γνωστό τον τόπο μας και το βουνό μας στον υπόλοιπο κόσμο. Καταφέραμε με το μεράκι μας να ξεπεράσουμε κάθε προσδοκία, ώστε να θεωρείται ο Ημιμαραθώνιος Πάικου μια από τις πιο επιτυχημένες διοργανώσεις του ορεινού τρεξίματος σε πανελλήνιο επίπεδο! Έχω σαν ιδέα στο μυαλό μου μια εικαστική εγκατάσταση κατά μήκος της ημιμαραθώνιας διαδρομής – είναι μια διαδρομή με την οποία νιώθω πολύ συνδεδεμένη μιας και από την αρχή τη χάραξα και την παρέδωσα στον αγώνα. Είναι τολμηρή ιδέα και αρκετά δαπανηρή. Ίσως μελλοντικά να την υλοποιήσω…»
Για όσους/-ες αρέσκονται στο να παίρνουν τα βουνά και να τρέχουν, μπορούν να ενημερωθούν στην ιστοσελίδα του Ορειβατικού Συλλόγου Περιηγητών Γουμένισσας: (www.ospeg.gr).
Εκτός από τον Ημιμαραθώνιο που έχει γίνει πλέον θεσμός κάθε πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου, εμείς παίρνουμε τα βουνά όπως και όποτε μπορούμε, με κάθε αφορμή και σε κάθε περίπτωση… Για παράδειγμα, τον Αύγουστο, που είμαστε όλα τα απολωλότα πρόβατα μαζεμένα από τις 4 γωνιές του πλανήτη, ανεβαίνουμε σε ένα ωραίο πλάτωμα πάνω στο Πάικο και μετά τα μεσάνυχτα παρακολουθούμε τα πεφταστέρια – τη βροχή μετεωριτών. Και κάνουμε ευχές σαν μικρά παιδιά, και πίνουμε τσιπουράκι σαν ενήλικες, και λέμε ιστορίες για καρκόντσες και σαμουβίλες (τα ξωτικά της περιοχής).
«Τώρα, δουλεύω πάνω σε ένα καινούργιο έργο με θέμα την αορτή και τις μηριαίες αρτηρίες ενός ανδρικού σώματος, όπου θα κάνω μια προσαρμογή προβολής της πρόσφατης στεφανιογραφίας του πατέρα μου. Πιστεύω ότι θα είναι ένα πολύ δυνατό έργο… σε κίνηση! Έχω αναλάβει επίσης την εικονογράφηση στο νέο επιστημονικό βιβλίο του Θανάση Ντινόπουλου με τίτλο “Ας μιλήσουμε για τον Εγκέφαλο” που θα εκδοθεί τους επόμενους μήνες από τον εκδοτικό οίκο University Studio Press».
Εν ολίγοις, η κεντρική ιδέα της δουλειάς της είναι η ανατομία, οι νευροεπιστήμες, το ξύλο – ειδικά η καστανιά που είναι ορόσημο της περιοχής μας, το παλαιωμένο ξύλο, υλικά ιατρικού περιεχομένου, η σύνδεση διαφόρων υλικών, η εγκατάσταση σε εξωτερικούς χώρους και το Πάικο!
Σε ένα από τα τελευταία μηνύματα που μου έστειλε, μου έγραφε ότι ετοιμάζεται επίσης να κάνει την εκταφή δύο έργων της που έχει θαμμένα εδώ κι επτά χρόνια στους νερόμυλους, όπως έκαναν οι ντόπιοι στους νεκρούς τους τα παλιά τα χρόνια: έκαναν εκταφή, έπλεναν τα κόκαλα με κρασί, τα διάβαζαν και τα ξαναέθαβαν… Πάντα ευρηματική, πάντα δημιουργική, ασυμβίβαστη, γοητευτική, με καρδιά σοφού γέροντα και εμφάνιση 15χρονης μαθήτριας. Mille baci Crisi! A presto, Belua.
Μάθε περισσότερα για τη Χρυσή και τα έργα της εδώ: chrysiamanatiadou.com
Πρόσφατα, ο Βρετανός δημοσιογράφος Joe Sinclair έκανε ένα βίντεο-πορτρέτο για τη Χρυσή που μπορείτε να το δείτε:
