ΘΑΝΟΣ  ΖΕΛΕΓΚΟΣ

    Το κέντρο της Γουμένισσας  το στολίζουν δύο μεγαλοπρεπή οικοδομήματα: Ο Ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, κτίσμα της περιόδου 1864-1869 και το ιστορικό διδακτήριο της πόλης.

    Το τελευταίο ανεγέρθηκε την περίοδο 1882-1894 σύμφωνα με την εντοιχισμένη πάνω από την κεντρική είσοδο του επιγραφή. Στην ίδια επιγραφή αναγράφεται, πως το διδακτήριο οικοδομήθηκε κατά το πλείστον με δαπάνες «...του αοιδίμου ευεργέτου Θάνου Ζελέγκου». Στην ανατολική πλευρά του διδακτηρίου και σε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα συναντούμε το όνομα του ευεργέτη.  «...ΙΔΡΥΘΗ ΔΑΠΑΝΗ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ  ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΙΠΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΘΑΝΟΥ  ΧΡ. ΖΕΛΕΓΚΟΥ 13 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1894...».

   Το όνομα του ευεργέτη αυτού στην τοπική κοινωνία της Γουμένισσας είναι πολύ γνωστό. Έχει συνδεθεί με την ιστορία της πόλης και ιδιαίτερα με την τοπική ιστορία της εκπαίδευσης. Παραμένει όμως  άγνωστο ευρύτερα, όπως παραμένουν άγνωστα πολλά βιογραφικά του στοιχεία, το σύνολο των δαπανών του για την ανέγερση και τη λειτουργία των ελληνικών εκπαιδευτηρίων της πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα και μετέπειτα.

   Στηριζόμενοι στην τοπική παράδοση, σε κάποιες γραπτές μαρτυρίες και σε σχετική βιβλιογραφία, προσπαθήσαμε να συλλέξουμε στοιχεία που έχουν σχέση με έναν απλό και αγράμματο άνθρωπο του τόπου  μας. Έναν άνθρωπο ο οποίος προσέφερε πολλά στην ελληνική τοπική κοινότητα και στα ελληνικά γράμματα.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ ΖΕΛΕΓΚΟΥ

   Ο Θάνος Ζελέγκος έζησε μεταξύ των δεκαετιών 1820 και 1890. Δεν είναι γνωστό το έτος της γέννησης του, αλλά ούτε και του θανάτου του. Η διαθήκη του συντάχθηκε το 1891 και από ένα δηλωτικό της αδελφής του (1899), διαπιστώνεται πως τη χρονιά εκείνη ο ευεργέτης δε ζούσε. Γιος του Χρήστου Ζελέγκου, ήταν γόνος μεγάλης και παλιάς αγροτικής και κτηνοτροφικής οικογένειας της Γουμένισσας, η οποία με το μόχθο των μελών της είχε δημιουργήσει αρκετή ακίνητη περιουσία. Μέρος της περιουσίας αυτής κληρονόμησε ο εν λόγω ευεργέτης, την οποία μάλιστα αύξησε με τη δική του εργασία και  κληρονομιά της συζύγου του, η  οποία κατάγονταν από το γένος Γλαύτση.

   Αναφέρεται η αδερφή του ευεργέτη με το όνομα Σοφία, στην οποία επίσης  είχε δωρίσει
μέρος της ακίνητης περιουσίας του, όπως κατοικία βρισκόμενη στη συνοικία της Γουμένισσας που έφερε όνομα «Πασσαλή».

 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΖΗΣΕ Ο ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ

   Ο Θάνος Ζελέγκος έζησε στη Γουμένισσα σε μια δύσκολη περίοδο, διότι από το 1870, απότην ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας και τον ανταγωνισμό των δυνάμεων στο χώροτης  Μακεδονίας, δημιουργήθηκαν πολλές διενέξεις στον ευρύτερο χώρο αλλά και στον τόπο γέννησης του.

   Την ίδια εκείνη δεκαετία εμφανίζεται στη Γουμένισσα η βουλγαρική προπαγάνδα και η τοπική ελληνική χριστιανική κοινότητα κατέβαλε πολλές και ποικίλες προσπάθειες για να δημιουργήσει ουσιαστικά και οργανωμένα ερείσματα, όπως με την ανέγερση διδακτηρίων που θα εξυπηρετούσαν όλο τον μαθητικό πληθυσμό, τη συγκρότηση οργανώσεων και συλλόγων που θα αμύνονταν των δικαίων και των αρχών των Ελλήνων κατοίκων.

   Στην πρώτη περίπτωση από το έτος 1879 έχουμε την προσπάθεια  συγκέντρωσης πόρων για τη θεμελίωση και ανοικοδόμηση διδακτηρίου, πράγμα το οποίο τελικά επιτεύχθηκε σε πρώτη φάση το 1882 με την εισφορά όλων των κατοίκων και πολύ περισσότερο των δωρητών και ευεργετών των διδακτηρίων αυτών. Μεταξύ αυτών την πρώτη θέση κατέχει ο Θάνος Ζελέγκος.

   Στην όλη προσπάθεια σημαντική είναι η πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Βοδενών Ιεροθέου (1875-1896), στη Μητροπολιτική περιφέρεια του οποίου υπάγονταν τότε η Γουμένισσα και η επαρχία της, του ιερέα της πόλης Παπά-Πέτρου Κάμτσα και πολλών άλλων. Κατάλογος των ονομάτων των δωρητών διασώζεται περιλαμβάνοντας αντίστοιχα και την πρώτη δωρεά ενός εκάστου υπέρ του διδακτηρίου.

   Τόσο η ομάδα των ανθρώπων που πρωτοστατούσαν για την ανέγερση και τη λειτουργία των εκπαιδευτηρίων, αλλά και όσων ήταν δραστηριοποιημένοι στην φιλεκπαιδευτική αδελφότητα, στην προσπάθεια τους να αναζητήσουν πόρους για στην υλοποίηση των στόχων που είχαν θέσει, πλησίασαν ανθρώπους του τόπου με οικονομική δυνατότητα και αισθήματα προσφοράς. Ένας εξ αυτών ήταν ο ευεργέτης για τον οποίο κάνουμε λόγο.

Η ΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

   Ήταν γνωστό σε όλους τους κατοίκους της Γουμένισσας και στις εκάστοτε αρχές του τόπου, πως το μεγάλο σχολείο που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης οικοδομήθηκε με χρήματα που πρόσφερε ο Θάνος Ζελέγκος και λειτούργησε μάλιστα με δικές του δαπάνες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

   Όπως επίσης προαναφέρθηκε, δεν έγινε γνωστό το ποσό των χρημάτων που διέθεσε, το οποίο κατά την παράδοση ανέρχονταν σε πολλές εκατοντάδες χρυσών λιρών. Το όνομα του έμεινε γνωστό  και συνδέθηκε με την  καλλιέργεια, πρόοδο και ανάπτυξη των ελληνικών γραμμάτων στη Γουμένισσα, τόσο μάλιστα που λησμονήθηκαν όλοι οι άλλοι δωρητές των ελληνικών εκπαιδευτηρίων και δεν ήταν λίγοι.

   Η τοπική κοινωνία εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη της προς το απλό αλλά φιλόμουσο και φιλοπρόοδο παλιό μέλος της έδωσε το όνομα του στην κεντρική πλατεία της κωμόπολης. Τη σχετική απόφαση πρέπει να την πήρε το τοπικό Κοινοτικό Συμβούλιο τη δεκαετία του  1920, δεν έχει εντοπισθεί το σχετικό πρακτικό, διότι από το 1912 και μέχρι τότε η πλατεία έφερε το όνομα του διάδοχου και αρχιστρατήγου του ελληνικού στρατού κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913, του Κωνσταντίνου.

   Υπενθυμίζεται πως η Γουμένισσα ελευθερώθηκε από τον μακραίωνο τουρκικό ζυγό στις 23 Οκτωβρίου του 1912 μετά τη μάχη των Γιαννιτσών και ύστερα από αίτηση των κατοίκων της να αποστείλει ο αρχιστράτηγος εκεί ελληνικό ένοπλο τμήμα, διότι από τη Γευγελή κατέρχονταν βουλγαρικός στρατός.

   Από τη δεκαετία του  1920 ως και σήμερα η πλατεία της Γουμένισσας με τα πλατάνια και τη χαρακτηριστική κρήνη της απομεινάρι του Α'  Παγκοσμίου πολέμου, φέρει το όνομα του μεγάλου τοπικού ευεργέτη Θάνου Ζελέγκου.
Κανείς δεν τόλμησε και  θα λέγαμε δεν διανοήθηκε ποτέ ως σήμερα να προτείνει μετονομασία. Αυτό είναι δείγμα της καθολικής αναγνώρισης και προσφοράς του Θ. Ζελέγκου προς τον τόπο του.

   Η μνήμη του από παλιά ως σήμερα τιμάται κάθε χρόνο. Την ημέρα της εορτής των Τριών Ιεραρχών, ημέρα των Ελληνικών Γραμμάτων κατά την οποία γίνεται αναφορά στους δωρητές και ευεργέτες των εκπαιδευτηρίων, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, στην οποία παρίστανται οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές όλων των σχολείων, τελείται μνημόσυνο υπέρ της αναπαύσεως της ψυχής του αείμνηστου ευεργέτη.

   Παλαιότερα μάλιστα, πριν από την απελευθέρωση του 1912, στη Γουμένισσα, όπως και σε όλες σχεδόν της ελληνικές ορθόδοξες κοινότητες και την ημέρα της Κυριακής της Ορθοδοξίας τελούνταν μνημόσυνο υπέρ των ευεργετών της κοινότητας και σχετική τελετή. Στην τελετή αυτή, όπως και την ημέρα των τριών Ιεραρχών, πραγματοποιούνταν ομιλίες σχετικές με το πνεύμα των ημερών με αναφορές στους δωρητές και στους ευεργέτες. Την πρώτη θέση στους εορτασμούς αυτούς κατείχε το όνομα του Θάνου Ζελέγκου. Υπάρχουν πληροφορίες για δύο τέτοιους εορτασμούς του έτους 1909 της ημέρας των Τριών Ιεραρχών και της Κυριακής της Ορθοδοξίας.

   Το παράδειγμα του Θ. Ζελέγκου τόσο με τη χρηματική του δωρεά όσο και με την παραχώρηση του μεγαλυτέρου μέρους της περιουσίας του στα ελληνικά εκπαιδευτήρια της πατρίδα του το ακολούθησαν και πολλοί άλλοι ομοχώριοί του. Στον κώδικα διαθηκών της Γουμένισσας, στον οποίο ήδη έχουμε αναφερθεί, έχουμε αντίγραφα των διαθηκών των Γόνου Ιωάννη Κουβάτση, Αικατερίνης Χατζη-Γεωργίου Μουζούρη, Χρίστου Θάνου Λόπκα, Γεωργίου Παπακαλιώνη, Γεωργίου Δ. Σαμαρά, Μαρίας Μίνου Πούλκα και Παπά-Ζαχαρία Χατζή Δημητρίου. Στις διαθήκες περιλαμβάνονται και παραχωρήσεις ακινήτου περιουσίας των διαθετών προς τα ελληνικά εκπαιδευτήρια της πόλης.

   Στην αίθουσα τελετών του ιστορικού διδακτηρίου της Γουμένισσας μέχρι και της αρχές της δεκαετίας του 1970, οπότε λειτουργούσε αυτό, ήταν αναρτημένη η φωτογραφία του δωρητή. Δυστυχώς, ως φαίνεται μετά την εγκατάλειψη του κτιρίου δεν υπήρξε μέριμνα για τη μεταφορά της στο νέο διδακτήριο, στο κατάστημα του Δήμου ή τέλος πάντων σε ασφαλές μέρος. Χάθηκε ένα πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο και μαζί του ίσως για κάποιους και η ανάμνηση του μεγάλου ευεργέτη.

Στοιχεία της σελίδας
Χρήστου Π. Ιντου
Θάνος Ζελέγκος, ένας μεγάλος ευεργέτης της Γουμένισσας και των ελληνικών γραμμάτων.