Δημιουργήθηκε το 1974 και επίσημα λειτουργεί από το 1975. Η πρώτη επωνυμία του ήταν "ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΝΕΩΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΗΣ.Mετά από τροποποίηση του καταστατικού του το 1985 πήρε την επωνυμία "ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ ΟΙ ΠΑΙΟΝΕΣ".
Ο Σύλλογος με τη δράση, το έργο και την προσφορά του στον τόπο και στην ευρύτερη περιοχή, καταξιώθηκε στον χώρο του σε τοπικό και πανελλήνιο επίπεδο, ακόμη δε και σε συναντήσεις διεθνούς επιπέδου.
Καθιέρωσε το 1975 τις τοπικές εκδηλώσεις "ΘΕΟΤΟΚΕΙΑ" επ'ευκαιρία της τοπικής πανηγύρεως και ως ένδειξη τιμής προς την προστάτιδα και δημιουργό της πόλης ΠΑΝΑΓΙΑΣ της ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ. Οι εκδηλώσεις αυτές ως θεσμός πλέον πραγματοποιούνται με την πρωτοβουλία του Δήμου Γουμένισσας και την ενεργό συμμετοχή όλων των τοπικών Συλλόγων και φορέων.
Καθιέρωσε επίσης από το 1993 την πραγματοποίηση-το τελευταίο δεκαήμερο κάθε Οκτωβρίου-εκδηλώσεων για την ελευθερία της πόλης (23-10-1913) από τον τούρκικο ζυγό και από το 1995 χορωδιακή συνάντηση με έδρα την Γουμένισσα.
Ο Σύλλογος στην εικοσαπενταετή παρουσία του διοργάνωσε πλήθος καλλιτεχνικών, επιμορφωτικών, λαογραφικών, φιλολογικών, αθλητικών εκδηλώσεων (εκθέσεις, ομιλίες, συναυλίες, αγώνες κλπ.) δημιουργώντας έντονη πολιτιστική κίνηση στον τόπο και καθιστώντας τη Γουμένισσα πολιτιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Επίσης με τα τμήματά του έχει πάρει μέρος σε πλήθος εκδηλώσεων σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό, εκπροσωπώντας τη χώρα και σε διεθνείς συναντήσεις.
Δημιουργήθηκε το 1975, στην αρχή ήταν αντρική και από το 1982 ανασυγκροτήθηκε σε μικτή. Αποτελείται από σαράντα μέλη και επι σειρά ετών ήταν το μοναδικό χορωδιακό συγκρότημα στο Ν. Κιλκίς. Σκοπός της είναι η καλλιέργεια της χορωδιακής μουσικής και παιδείας και η συμβολή της στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή του τόπου. Έχει πάρει μέρος στα περισσότερα ελληνικά χορωδιακά φεστιβάλ, σε πλήθος χορωδιακών συναντήσεων και εκδηλώσεων, που έχουν πραγματοποιηθεί σε όλη την Ελλάδα αλλά και στην έδρα της, τη Γουμένισσα. Ενδεικτικά μερικές από τις συμμετοχές της είναι: Τα παλαιότερα φεστιβάλ, όπως το Παμβορειοελλαδικό, των Αθηνών, της Κεφαλλονιάς, οι συναντήσεις της Βέροιας, της Νάουσας, των Δελφών, της Ιτέας, της Καρδίτσας, της Καστοριάς, τα συνεχιζόμενα σήμερα, όπως της Ξάνθης, της Θεσσαλονίκης (ΟΤΕ), της Καβάλας, του ’ργους Ορεστικού, της Φλώρινας, του Βόλου και άλλων πόλεων. Έχει πραγματοποιήσει εμφανίσεις και στο εξωτερικό, Σόφια, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, Λίλλη και Τουρκουά Γαλλίας. Στην τελευταία πόλη το 1992 εκπροσώπησε τη χώρα μας και συμμετείχε σε εκδήλωση με άλλες 11 χορωδίες-εκπροσώπους των χωρών μελών της τότε ΕΟΚ.Το ρεπερτόριο της χορωδίας περιλαμβάνει συνθέσεις όλων των περιόδων, προκλασικά, κλασικά, βυζαντινά, δημοτικά και σύγχρονες συνθέσεις. Έχει καθιερώσει χορωδιακή συνάντηση που πραγματοποιείται με τη συνδρομή του Δήμου Γουμένισσας κάθε Μάιο και με εξαιρετική ως σήμερα επιτυχία.
ΤΑ ΧΟΡΕΥΤΙΚΑ
Από το 1977 στο Σύλλογο λειτουργούν χορευτικά συγκροτήματα, στα οποία μαθαίνουν παραδοσιακούς χορούς από όλη την Ελλάδα περισσότερα από εκατόν πενήντα άτομα κάθε ηλικίας. Τα χορευτικά, από τα οποία έχουν περάσει τα περισσότερα παιδιά της πόλης αλλά και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, αποτελούν ένα από τα καλύτερα σύνολα του είδους στην ευρύτερη περιοχή και σκοπός τους είναι η διατήρηση και η διάδοση των παραδοσιακών μας χορών. Έχουν εμφανιστεί σε πλήθος εκδηλώσεων του Συλλόγου, αλλά και σε πολλές άλλες πόλεις της χώρας, όπως στην Αθήνα , τη Θεσσαλονίκη, την Ηλιούπολη Αττικής, τους Δήμους της μείζονος περιοχής της Θεσσαλονίκης, τη Φλώρινα, τις Πρέσπες, τα Γρεβενά, τη Σκιάθο, τα Γιαννιτσά, τις Σέρρες, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική κ.α. και στο εξωτερικό στη Γαλλία και στην Κύπρο. Πολύ σημαντικές είναι οι παρουσιάσεις των χορευτικών αυτών από εκπομπές τηλεοπτικών σταθμών, οι οποίοι μαγνητοσκόπησαν ειδικές εμφανίσεις. Τέτοιοι σταθμοί είναι η ΕΤ1, ΝΕΤ, ΕΤ3, ΑΤΝ1, TV100 που σε τακτά διαστήματα παρουσιάζουν τα χορευτικά των "ΠΑΙΟΝΩΝ", όπως και εκπομπές αναβιώσεις τοπικών εθίμων. Η πορεία των χορευτικών είναι ανοδική και εντυπωσιακή. Ο Σύλλογος διαθέτει πλούσια ιματιοθήκη με στολές τοπικές και άλλων περιοχών.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ
Σύλλογος διαθέτει και αξιόλογη λαογραφική συλλογή που στεγάζεται σε αίθουσα του παλιού Διδακτηρίου της πόλης. Το υλικό είναι προσφορά των κατοίκων και της δωρήτριας του Συλλόγου κ. Μαριέττας Παζαρέντση. Στον ίδιο χώρο στεγάζεται και συλλογή πινάκων ζωγραφικής που έχει προσφέρει στο Σύλλογο η ίδια. Ο χώρος της έκθεσης είναι επισκέψιμος μετά από συνεννόηση με το Δ.Σ. του Συλλόγου.
ΜΑΝΤΟΛΙΝΑΤΑ
Ιδρύθηκε το 1986. Σκοπός της, η καλλιέργεια της αγάπης προς τη μουσική, η προβολή του τόπου και η διατήρηση της τοπικής παράδοσης. Έχει δώσει πολλές συναυλίες σε πόλεις και χωριά της Μακεδονίας και έχει εμφανισθεί από την ΕΤ3 τα έτη 1990 & 91.
